Ẩn mình giữa dòng thác giao thông và hàng hóa, chợ Bến Thành là một điểm nhấn lịch sử quý giá trên bản đồ thành phố Hồ Chí Minh, có tên gọi cũ là Sài Gòn.

Nhưng trong tương lai không xa, công trình 100 năm tuổi này sẽ bị phủ bóng bởi một tòa nhà cao tầng đa dụng, được xây dựng để đạp ứng lối sống sang trọng của cư dân thành phố.

Điều này giống một phép ẩn dụ về xu hướng hiện đại hóa nhanh chóng của các đô thị ngày nay. Trong khi nhiều người hứng khởi với những thay đổi thì một số khác lại muốn níu kéo những gì đã tạo nên vẻ đẹp thơ mộng của Sài Gòn.

Đó là những dấu ấn đã được mô tả trong cuốn tiểu thuyết Người Mỹ trầm lặng của Graham Greene. Cuốn tiểu thuyết đã tái hiện Sài Gòn vào thời gian những đoàn quân viễn chinh của Mỹ còn đồn trú và nhà thờ Đức Bà ở ở trung tâm thành phố Hồ Chí Minh được Thomas Fowler - nhân vật chính của tác phẩm gọi là “nơi trú ẩn màu hồng”.

Đối với nhiều du khách, những công trình kiến trúc mang dấu ấn của thời kỳ thuộc Pháp là luôn nằm trong danh sách những điểm đáng tham quan nhất của thành phố.

Hai du khách Sylvia và Paul Kopecek đến từ nước Anh đã dành một kỳ nghỉ cuối tuần ở đây. Họ lên kế hoạch cho một chuyến đi bộ ngắn và dành thời gian ngồi trong các quán cà phê mang phong cách Pháp, được ghi trong cuốn sách hướng dẫn du lịch của họ như những nơi lý tưởng để thưởng thức bánh ngọt và cà phê.

Thật không may, cuốn sách hướng dẫn của họ đã có từ hai năm trước, và giờ đây, một trong những quán cà phê đã biến thành một căn hộ cao cấp.

Các quán cà phê còn lại ở khu vực trung tâm Sài Gòn không còn được bao quanh bởi không gian cũ kĩ như nhiều năm về trước, mà phải nằm xen kẽ với những cửa hàng bán quần áo cao cấp mới xuất hiện.

Ông Phạm Văn Hùng, 51 tuổi, đã hành nghề lái xích lô trong 10 năm, sau khi thôi nghề làm công nhân thép. Ông thường chở khách du lịch nước ngoài qua các công trình kiến trúc nổi tiếng như tòa nhà Ủy ban nhân dân, nhát hát thành phố, chợ Bến Thành…

"Khu vực trung tâm thành phố đã rất khác so với 10 năm trước đây" ông nói, và tạm dừng để chỉ tay lên một tòa nhà cao tầng. "Sẽ không còn lại gì trong 20 năm tới. Tôi nhớ các tòa nhà kiểu cũ và mong chúng được giữ lại. Dù sao, chất lượng đường xá bây giờ cũng tốt hơn”.

Nhưng không phải ai cũng bi quan như vậy. Ông Lê Diễm Hương, quản lý bán hàng của một công ty chia sẻ: “Bạn vẫn có thể nhìn thấy nhiều tòa nhà lịch sử và kiến trúc thuộc địa ở khu vực trung tâm của Sài Gòn hiện tại. Một số biệt thự tư nhân xung quanh thành phố có thể bị phá hủy và được thay thế bởi các tòa nhà mới, nhưng tôi chắc chắn đó không phải là kiệt tác của kiến trúc thuộc địa".

Quan điểm này được chia sẻ bởi ông Dương Hồng Hiến, một thành viên của Hiệp hội Kiến trúc sư Việt Nam. Ông Hiến cho rằng vấn đề vướng mắc hiện nay là sự thiếu các quy định cụ thể về bảo tồn các công trình lịch sử. Ông nói: "Chính phủ rất quan tâm về vấn đề này, nhưng họ cần sự giúp đỡ từ các chuyên gia để thẩm định những công trình nào nằm trong diện cần được bảo tồn”.

”Những địa điểm mang tính biểu tượng của thành phố sẽ được bảo tồn”, ông Eric Burdette, một người nước ngoài đang sinh sống ở Sài Gòn khẳng định. Ông là người quản lý trang mạng Old Saigon Tumblr, nơi mọi người gửi hình ảnh về các tòa nhà cũ trong thành phố.

Bà Illaria Walker, nhân viên công ty du lịch Lonely Planet cho rằng khó có thể hình dung được những thay đổi trong kiến trúc thành phố sẽ tác động như thế nào đến khách du lịch. Bà cũng cho rằng những cuốn sách hướng dẫn du lịch cho các thành phố thay đổi nhanh chóng như Sài Gòn phải được cập nhật thường xuyên.

Cầm trong tay cuốn sách hướng dẫn, hai khách du lịch trẻ tuổi Nick Watson và Sarah Hellawell - hiện là sinh viên ngành lịch sử - quan sát dòng chảy giao thông bên ngoài chợ Bến Thành.

Hellawell nói: “Tôi chờ đợi ở Sài Gòn diện mạo của một thành phố hiện đại. Một thành phố với nhiều tòa nhà chọc trời hiện đại là điều rất hấp dẫn, mặc dù sẽ là điều đáng tiếc khi hình ảnh những công trình lịch sử bị lu mờ”.

Watson thì tỏ nhận xét thận trọng hơn: “Sự hứng thú của chúng tôi với Sài Gòn sẽ giảm đi nhiều nếu thành phố không gìn giữ được những công trình kiến trúc cũ. Nếu điều đó xảy ra, có thể chúng tôi sẽ đến Bangkok thay vì lựa chọn Sài Gòn”.